Kościół, naród i państwo

Roman Dmowski – (ur. 1864) Najważniejszy ideolog ruchu narodowego i jego najbardziej znany przywódca, mąż stanu. Działalność polityczną rozpoczynał w dobie rusyfikacji i jednocześnie odrodzenia aktywności polskich środowisk politycznych. Od 1887 r. członek Ligi Polskiej, którą w 1893 r. przekształcił w Ligę Narodową. W tym samym roku, za zorganizowanie nielegalnej manifestacji zesłany do Mitawy na Łotwie. W 1903 r. napisał „Myśli nowoczesnego Polaka” – najistotniejszy manifest polskiego nacjonalizmu. W dobie rewolucji 1905 r. zdecydował się wystąpić przeciwko działaniom lewicy. Zapoczątkowało to kurs na współpracę z Rosją, której geopolityczne uzasadnienie dał w książce „Niemcy, Rosja i kwestia polska” z 1908 r. Dmowski był posłem do Dumy Rosyjskiej, gdzie walczył o autonomię dla ziem Królestwa Polskiego. W czasie I wojny światowej opowiedział się po stronie Ententy, przeciw Niemcom. Od 1917 r. stał na czele Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu, był jednym z twórców tzw. Błękitnej Armii. Razem z Ignacym Janem Paderewskim podpisał Traktat Wersalski w imieniu Polski. W 1926 r. powrócił do czynnego udziału w polityce, stając na czele Obozu Wielkiej Polski. W ramach OWP, a później Stronnictwa Narodowego Dmowski. Zmarł w 1939 r.

Broszura wydana pierwotnie w 1927 roku, jako zeszyt programowy Obozu Wielkiej Polski szybko stała się jedną z najważniejszych i najchętniej czytanych pozycji w dorobku polskiego nacjonalizmu. Autor rozważał w niej wpływ wiary katolickiej na kształtowanie się narodu polskiego, rolę jaką religia powinna odgrywać w życiu społecznym i politycznym oraz jakie relacje powinny zachodzić pomiędzy religią i strukturami państwowymi. Poglądy Dmowskiego o nierozerwalnym związku katolicyzmu z polskością zostały potem przyjęte przez większość polskich narodowców i ukształtowały narodowo-katolicki charakter polskiego obozu narodowego. Zdaniem wielu obserwatorów książka przyczyniła się do powrotu młodego pokolenia Polaków do wiary.